گزارشی از پشت صحنه برنامه «وقت سحر»/ بیان ویژگی‌های اصحاب حضرت امیر برای اولین‌بار

«وقت سحر» ویژه برنامه سحرگاهی شبکه افق سیماست که از ابتدای ماه مبارک رمضان با اجرای حامد عسگری از حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) روی آنتن رفته است.

در آستانه‌ی پایان ماه مبارک رمضان، به پشت صحنه‌ی برنامه‌ی «وقت سحر» شبکه‌ی افق، که از حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) پخش می‌شود، رفتم. «وقت سحر» ویژه برنامه سحرگاهی شبکه افق سیما  با مشارکت مرکز هنری رسانه‌ای نهضت است که از ابتدای ماه مبارک رمضان با اجرای حامد عسگری از حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) روی آنتن رفته است.این برنامه، سحرگاهان و از چند سال پیش مهمان مخاطبان شبکه‌ی افق است.

ساعاتی پیش از اذان صبح، در خیابان‌های نسبتا خلوت و با دشواری‌هایی به دلیل راهپیمایی روز قدس، به حرم رسیدم. هیاهوی زائران در شب 27 رمضان که بنا به روایتی یکی از شبهای قدر است کمی از سردی هوا کم می‌کند در رواق امام خمینی، گروهی مشغول دعا و نیایش بودند و برخی سفره‌ی سحری پهن کرده بودند.

با رابط برنامه تماس می‌گیرم و آدرس استودیو را از او می‌گیرم اول عذرخواهی می کند که آستان اجازه حضور خانم ها را در پشت صحنه نمی دهد اما در تماس بعدی همه چیز هماهنگ می شود. به صحن انقلاب می‌روم و به یکی از اتاقهایی که درب چوبی دارد و شبکه جهانی امام رضا نام دارد می‌رسم. رابط برنامه مرا به داخل راهنمایی می‌کند. از پله ها بالا می‌روم و وارد استودیویی می‌شوم که چندان هم بزرگ نیست و ابتدای ورود به میزی برخورد می‌کنم که همان لوکیشن پلاتوی ابتدایی حامد عسگری برای نفره خانم است. عوامل پشت صحنه در اتاق حضور دارند و می گویند تنها پنج دقیقه دیگر باقی مانده است.علیرضا کاردان امین  تهیه کننده برنامه است که درکارنامه خود برنامه موفقی مثل نقل و نقل را دارد. با او سلام و علیکی می‌کنم و آن طرف دوربین هم حجت الاسلام طباخیان مشغول صحبت درباره ویژگی اصحاب حضرت امیر است. صحبتهای حجت الاسلام طباخیان تمام می‌شود  یک آیتم پخش می‌شود و در این بین کاردان از عوامل می‌خواهد موذن را به استیج روبروی صحن انقلاب راهنمایی کنند.

در این بین بخش مربوط به حجت الاسلام طباخیان تمام می‌شود و با او درباره موضوعی که در این ماه برای مخاطبان انتخاب کرده است به گفت و گو می‌نشینم. وی در پاسخ به این پرسش که چرا شرح ویژگی‌های اصحاب امام علی (ع) را برای مخاطبان شب‌زنده‌دار انتخاب کرده‌اید، توضیح داد: پرداختن به زندگی و شرح حال یاران امیرالمومنین (ع) از اینجا نشأت گرفت که ماه مبارک رمضان همواره قرابت و تناسبی با حضرت علی (ع) دارد. پرداختن به شخصیت ایشان امری ضروری است، اما متأسفانه در فضای رسانه‌ای کمتر به آن پرداخته‌ایم. با وجود اینکه تصور می‌کنیم تبلیغات گسترده‌ای در این زمینه وجود دارد، واقعیت این است که اغلب، تبلیغات ما فاقد هدف و جهت‌گیری مشخص است.

وی افزود: در برنامه «وقت سحر» سال ۱۴۰۲، سیره امیرالمومنین (ع) و بخش‌های مهمی از جنگ جمل را بررسی کردیم. اما امسال به این نتیجه رسیدیم که پرداختن صرف به شخصیت ایشان، آن کارایی لازم و اولویت مورد نیاز جامعه امروز ما را برآورده نمی‌کند. در فتنه جمل، گروهی از صحابه پیامبر (ص) جنگی را بر امام علی (ع) تحمیل کردند و عده‌ای نیز ایشان را همراهی نکردند. این ماجراها، تا شهادت مولا (ع) - که شرح غم‌انگیزی از وقایع دوران ایشان است - همواره این سوال را برای مخاطب ایجاد می‌کند که من چه کاری می‌توانم انجام دهم؟. اغلب، وقتی صرفاً به فضائل امام (ع) پرداخته می‌شود، این تصور در ذهن شکل می‌گیرد که ایشان انسانی متمایز، معصوم و در اوج کمال هستند و من هرگز نمی‌توانم راه ایشان را دنبال کنم.

این کارشناس در خصوص اهمیت بررسی ویژگی‌های اصحاب امیرالمومنین (ع) ادامه داد: پرداختن به ویژگی‌های این اصحاب دو هدف مهم را تأمین می‌کند. نخست، نشان می‌دهیم که آن‌ها معصوم نیستند و خطاهایی دارند.. آن‌ها افراد الهی و موید آسمان نبوده و در طول زندگی خود، گاهی با فراز و نشیب‌هایی مواجه شده و اشتباهاتی مرتکب شدند که بعداً جبران کردند. هیچ یک از آن‌ها مردان کاملاً مقدسی نیستند؛ بنابراین، من می‌توانم از آن‌ها الگو بگیرم، زیرا از لحاظ ویژگی و بن‌مایه بسیار به من شباهت دارند.

نکته دوم این است که این بررسی به من کمک می‌کند با امیرالمومنین (ع) تناسب پیدا کنم. زمانی که به ماجرای صفین نگاه می‌کنم، می‌بینم فلان صحابی اقدام خوبی انجام داده و فلان صحابی اقدام بدی داشته است. نتیجه آن اقدام خوب و بد برای من مشخص می‌شود و حالا می‌توانم با الگوبرداری از این تجربه، در مسیر امیرالمومنین (ع) بایستم. از این رو، این دو انگیزه ما را به بحث درباره اصحاب ایشان سوق داده و برکات آن را مشاهده کردیم.

حجت الاسلام طباخیان یادآور شد: از سال گذشته تا امسال توانستیم نام 14 نفر از اصحاب را یاد کنیم. در این راه به سراغ اصحاب ناشناخته‌تری رفتیم. این افراد با اینکه کمتر شناخته شده‌اند، تأثیرات مثبت و منفی قابل توجهی در دولت امیرالمومنین (ع) داشته‌اند.

طباخیان درباره بازخورد مخاطبان به این بخش گفت: بازخوردهای خوبی هم از مخاطب هم سال گذشته و هم امسال دریافت کردیم که خیلی ما را امیدوار کرد به تداوم این بحث.

وی در خصوص همزمانی پخش سریال معاویه وبیان ویژگی اصحابی که مستقیما در جنگ صفین حضور داشتند گفت: پخش این سریال توسط دولت سعودی، امسال، رفتاری تحریک‌آمیز بود و بیشتر از تحریف، حاوی حذف‌های تاریخی است. بخش‌های مهمی از تاریخ در آن به تصویر کشیده نشده‌اند. با این حال، به دو دلیل از پرداختن مستقیم به این سریال خودداری کردیم: اول، سریال از لحاظ سینمایی و محتوایی ضعیف است و بعید بود تأثیر عمیقی بر مخاطبان متدین و شیعه بگذارد. در واقع، تقریباً همه جهان اهل سنت هم این سریال را تحریم کردند؛ پیش از شیعیان، علمای مصر، عراق، اردن و حتی برخی از علمای سعودی به دلیل تحریفات جدی آن، این سریال را مردود دانستند. دوم، احساس کردیم پرداختن مستقیم به آن نوعی تبلیغ برای سریال محسوب می‌شود.

بنابراین، ضمن اجتناب از پرداخت مستقیم به سریال، تلاش کردیم با انتخاب اصحابی که به‌طور مستقیم با معاویه و حوادث صفین درگیر بوده‌اند، به این موضوع بپردازیم. به عنوان مثال، به جناب عدی (با درگیری‌های شدیدش با معاویه)، جریر بن عبدالله بجلی (در شام)، سهل بن حنیف (تجربه صفین و مخالفتش با معاویه)، اکبر بن جدید (قهرمانی در صفین) و عبدالله بن بدیل (شهادت در صفین) پرداختیم. هدف ما این بود که ضمن اشاره به وقایع صفین و تعاملات اصحاب با معاویه، بدون اشاره مستقیم به سریال، مخاطب را به نتیجه‌ای مشخص هدایت کنیم.

در انتهای صحبت با حجت الاسلام طباخیان حامد عسگری با لباسی که نشانه‌ای از پرچم فلسطین داشت و مشخص بود متناسب با روزجهانی قدس این لباس را انتخاب کرده با عوامل خداحافظی کرد و در ادامه نماز جماعت صبح به اقامه حجت الاسلام طباخیان برگزار شد. در این بین سری به استیج برنامه که دقیقا روبروی صحن انقلاب و ایوان طلا بود زدم و رفت و آمد زائران که در آن ساعات شب دل در گرو امام مهربانشان داده بودند دیدنی بود.منتظر ماندم تا آقای کاردان نمازش را تمام کند و در ادامه با او به گفت و گو بشینم.

کاردان درباره وقت سحر که ادامه فصلهای سالهای گذشته است توضیح داد: ما سه سال است که این برنامه را ادامه می‌دهیم. در سه سال گذشته، حامد عسگری و آقای طباخیان ثابت مانده‌اند و امسال دکتر مهدی امین فروغی پژوهشگر اسلام و مدرس دانشگاه نیز  به ما اضافه شد.

ما علاوه بر حفظ شاکله و ساختار اصلی برنامه، سعی کردیم یکی از برنامه‌های شاخص و موفق شبکه افق که همیشه جزو سه یا چهار برنامه پربیننده سحر در تلویزیون بوده را حفظ کنیم. هدف ما این نبود که ریل‌گذاری قبلی را زیر سوال ببریم، بلکه در هر سال برخی بخش‌ها را اضافه کردیم. حامد عسگری نیز سال گذشته با اینکه اولین تجربه زنده اجرای خود را داشت، با موفقیت این کار را انجام داد.

وی درخصوص رویکرد برنامه سحرگاهی گفت: به نظر من، برنامه سحر، باکیفیت‌ترین فرصت معرفتی در طول سال برای مخاطبان تلویزیون است. در این برنامه، افرادی به تماشای ما می‌نشینند که در خاص‌ترین و شاید عجیب‌ترین ساعت شبانه‌روز، بیدار شده‌اند. این نکته، مهم‌ترین ویژگی برنامه سحر است. در طراحی برنامه، هدف ما این بود که نه تنها به فضایل امیرالمومنین (ع) بپردازیم، بلکه مباحث تاریخی و گفت‌و‌گوهایی درباره اصحاب ایشان نیز داشته باشیم. در سال‌ گذشته، حامد عسگری به اسم میرزا حامد شکسته بنویس خطاب به همسرش نقره خانم پلاتویی داشت که شامل بحث‌هایی اجتماعی به زبان ادبیات قاجاری بود که امسال هم ادامه پیدا کرد. یکی از این پلاتوها مربوط به خواننده هتاکی بود که موزیک ویدئویی منتشر کرد و در فضای مجازی واکنش‌های مثبتی دریافت کرد.

برای حامد عسگری پلاتوهای مختلفی درنظر گرفیتم؛ از جمله پلاتو توسل، پلاتو نیایش و امسال به دلیل برگزاری برنامه در حرم امام رضا (ع)، پلاتوی پایانی به گفت‌وگو با امام رضا (ع) اختصاص یافته است، یک پلاتو هم گوشی امام رضا بود، جایی که مخاطبان می‌توانند با امام صحبت کنند و ما آن صداها را پخش کنیم. این پلاتوها در مجموع، به ایجاد ارتباط میان مردم و حضرت رضا کمک کرد.

وی در پایان عنوان کرد: برنامه زنده در حرم چالش‌های خاص خودش را دارد مثلا یک هو میان صحبت کارشناس صدای اذان و دعا پخش می‌شود اما در مجموع تجربه خوبی بود.

آخر این گفت‌و گو هم از طرف عوامل برنامه مهمان یک غذای حضرتی می‌شوم و دوباره به صحن انقلاب بر می‌گردم که در آن وقت صبح سرشار از آرامش است.